تحقیق موانع استقرار سیستم آمارهای مالی دولت GFS در ایران

چکیده تحقیق

سیستم آمارهای مالی دولت (GFS) یک نظام هماهنگی بین المللی برای گزارشگری فعالیتهای مالی و بودجه ای دولت است که توسط صندوق بین المللی پول برای کشورهای عضو از جمله جمهوری اسلامی ایران الزامی شده است. اعمال این سیستم در حسابداری دولتی و بودجه ای باعث به وجود آمدن شاخص های تحلیلی مورد نیاز برای بررسی های اقتصاد کلان می شود. همچنین شفافیت بودجه ای، پاسخگوئی بهتر و بهبود بررسی عملکرد مدیران از نتایج استقرار این سیستم است.

هدف این تحقیق شناسایی موانع استقرار سیستم GFS (آمارهای مالی دولت) در دستگاه های دولتی ایران و سپس ارائه پیشنهاد برای رفع این موانع است. برای پاسخگوئی به مسئله تحقیق و دستیابی به هدف فرضیه های به این شرح تدوین شد:

1. کمبود نیروی انسانی متخصص و کارآزموده در زمینه حسابداری مانع عمده ای در ارجای سیستم GFS است.

2. استفاده محدود از گزارش های مالی دولتی در تصمیم گیری مدیران و سایر تصمیمات کلان اقتصادی انگیزه عمومی برای استقرار سیستم های جدید از جمله GFSرا کاهش می دهد.

3. سیستم GFS به دلیل مغایرت با قوانین مالی دولتی در برخی موارد نیازمند اصلاح و تطبیق است.

در این پژوهش گردآوری اطلاعات توسط ارسال پرسشنامه به جامعه آماری تحقیق، شامل ذیحسابان و حسابرسان سازمان امور اقتصادی و دارائی، حسابداران دولتی، حسابرسان دیوان محاسبات و معاونین مالی دستگاههای دولتی که در محدود جغرافیائی استان فعالیت می کنند انجام شده است. تجزینه وتحلیل های آماری شامل آزمون فرضیات و آزمون فریدمن روی اطلاعات 80 پرسشنامه تکمیل و با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شده است.

پس از تجزیه و تحلیل داده ها هر سه فرضیه در سطح 95% اطمینان پذیرفته شده اند. آزمون فریدمن نشان می دهد که برتری و ارجحیتی بین فرضیه ها وجود دارد و به ترتیب فرضیه سوم ، دوم و اول در اولویت تاثیر هستند. در پایان براساس یافته های پژوهش پیشنهادها و راهکارهائی ارائه شده است.

واژه های کلیدی

سیستم GFS، حسابداری، بودجه، صورت های مالی دولتی

مقدمه

حسابداری را زبان واحدهای تجاری خوانده اند. به عبارت دیگر اطلاعات سیستم های مالی نشان دهنده چگونگی وضعیت اقتصادی واحد گزارش شونده است. و رنون کام در کتاب نظریه خود، تولد حسابداری و رشد و پیچیده شدن آن را همگام با رشد و گسترش فعالیتهای اقتصادی می داند. هرگاه نوع جدیدی از داد و ستد و معاملات اقتصادی شروع می شود، حسابداری در واکنش ، شکل جدیدی از عملیات مالی را برای خدمت به آن ارائه می دهد.

اطلاعات لازم برای بررسی های اقتصادی در سطح خرد ( یک بنگاه اقتصادی ) را میتوان از طریق تجزیه و تحلیل گزارش های سیستم حسابداری به دست آورد. ولی این مسئله در بررسی های اقتصادی در سطح کلان صدق نمی کند و سیستم هالی مالی (که در اینجا حسابداری دولتی بیشتر مد نظر است) اطلاعات مورد نیاز تحلیل گران اقتصاد کلان را تامین نمی کند و در صورتی که بخواهیم بین بخش های مختلف اقتصاد یا بین اقتصاد چند کشور مقایسه انجام دهیم صورت های مالی دولتی قابل استفاده نیست.

البته اطلاعاتی که مورد نیاز تصمیم گیرندگان و تحلیل اقتصادی است ، قابل دسترسی و جمع آوری توسط سیستم های حسابداری دولتی است ولی الگوی تهیه گزارش ها ، به شکل حسابهای مستقل ، باعث می شود صورت های مالی دولتی در این زمینه قابل استفاده نباشد.

این موضوع سازمانهای جهانی ، مانند صندوق بین المللی پول ، که احتیاج به اطلاعات و آمار مقایسه ای بین کشورهای مختلف دارد را به این فکر انداخت که به ابداع نظام های هماهنگ گزارشگری بپردازد ، تا از طریق این نظام هااطلاعات لازم برای بررسی های کلان اقتصادی فراهم شود.

از جمله این نظام ها سیستم آمارهای مالی دولت GFS و نظام حساب های ملی (SNA) و طبقه بندی هزینه ها بر مبنای وظائف دولت (COFOG) است. از طریق اعمال این نظام ها آمارهای مورد نیاز تحلیل های اقتصادی در سطح کلان توسط سیستم های مالی دولتی تهیه و قابل استفاده می شود.

هدف نظام آمارهای مالی دولت GFS تدوین و ارائه گزارش های مورد نیاز سیاستگزاران ،تصمیم گیرندگان ، مدیران بخش های دولتی ، نمایندگان مجلس و آحاد مردم است. نظام یاد شده برحسب اصطلاحات استانارد حسابداری تعریف شده است و نقش مهمی در طراحیسیاستها ، شناسائی نحوه تخصیص منابع به بخش های مختلف ، معرفی فعالیتهای دولت وارزیابی عملکردها ایفا می کند و همچنین مبنائی برای پاسخگوئی دستگاههای اجرائی نسبت به عملکرد خود و سرانجام تحلیل های مالی ، اقتصادی و اجتماعی عملیات اجرای بودجه به شمار می رود.

پژوهش گران در این پژوهش سعی بر معرفی این سیستم و بررسی موانع اجرای آن در ایران نموده اند.

مفاهیم و روش های حسابداری ناظر بر سیستم GFS

مفاهیم مالی

همان طور که ذکر شد نظام آمارهای مالی دولت آمارهای اقتصادی خود را از سیستم حسابداری استخراج می کند. در این قسمت به شرح اصول و روش های حسابداری مورد استفاده در GFS پرداخته می شود و معادل هائی که برای مفاهیم حسابداری در نظام GFSوجود دارد بررسی می شود.

در سیستم GFS از دارائی ها و تعهدات یک واحد نهادی تحت عنوان انباشت یاد می شود و رویدادهای مالی تعبیر به جریان می شود. با ثبت دو طرفه جریان ها ، انباشت ها در ارتباط با یکدیگر قرار می گیرند به صورتی که ثبت جریان مرتباًانباشت ها را تغییر می دهد و میتوان گفت ارزش هر انباشت برابر ارزش تجمعی تمام جریان هائی است که روی این انباشت ها اثر می گذارند. جریان ها به دو نوع معاملات و عملیات (داد و ستد) و سایر جریان ها تقسیم میشوند. تغییراتی که در ارزش دارائیها و بدهی ها ایجاد می شود و ناشی از داد و ستد نیست تحت عنوان سایر جریان های اقتصادی طبقه بندی می شود.

مبنای حسابداری پذیرفته شده در دستورالعمل GFS سال 1986 مبنای نقدی بود. تنها برخی داد و ستد های غیرپولی انتخابی بعنوان اقلام یادداشتی نیاز به ثبت داشت. امام در نظام GFS تجدید نظر شده جریانها براساس روش تعهدی ثبت میشوند. بنابراین داد و ستدهای غیرپولی به طور کامل به ثبت میرسند.

مزایائی که باعث انتخاب مبنای تعهدی شده است عبارتند از :

1.در روش تعهدی زمان ثبت با زمان واقعی رویدادها هماهنگ است ، در صورتی که در روش نقدی رویدادهای غیرپولی تا زمان مبادله وجه نقد با تاخیر ثبت روبرو میشوند.

2. روش تعهدی اطلاعات جامع تری ارائه می دهد ، درمبنای نقدی تنها اطلاعات رویدادهای نقدی و پولی در سیستم موجود است اما در روش تعهدی هم اطلاعات رویدادهای نقدی و هم رویدادهای غیرنقدی در اخیتار قرار می گیرد....