مقاله وتحقیق بررسی اثربخشی مددکاری گروهی به شیوه شناختی ـ رفتاری در توسعه مهارت های مقابله ای و پیش گیری از عود در افراد معتاد

مقاله وتحقیق بررسی اثربخشی  مددکاری گروهی به شیوه شناختی ـ رفتاری در توسعه مهارت های مقابله ای و پیش گیری از عود در افراد معتاد

چکیده

مقدمه:مددکاری گروهی از جمله روشهای موثر و کارامد برای درمان اختلالات و بیماریهایی نظیر اعتیاد به شمار می رود.

هدف:  هدف پژوهش حاضر  تعیین اثربخشی  مددکاری گروهی به شیوه  شناختی ـ رفتاری بر  توسعه مهارت های مقابله ای و پیش گیری از عود در افراد معتاد  می باشد.

روش :  تحقیق حاضر از نوع تحقیقات نیمه ازمایشی است و در جمله تحقیقات تجربی قرار می گیرد. تعداد 30 نفر از معتادانی که در مرکز خود معرف بهزیستی  شهر اصفهان دوره سم زدایی را با موفقیت به پایان رسانده بودند، در دو گروه آزمایشی (15 نفر) و گواه (15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 90 دقیقه ای تحت درمان  مددکاری گروهی  به شیوه شناختی ـ رفتاری قرار گرفتند و گروه گواه درمان خاصی دریافت نکردند. همه شرکت کنندگان در پژوهش، در آغاز پژوهش و دو ماه پس از پایان درمان، پرسش نامه راهبردهای مقابله ای کارور را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها روش های آمار توصیفی، آزمون خی‌دو و آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر به کار برده شد.

یافته ها: نتایج آزمون خی‌دو گویای معنی دار بودن تفاوت دو گروه از لحاظ میزان عود بود (01/0 P<). آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر بین دو گروه از نظر میزان بهره گیری از راهبردهای مقابله‌ای مسأله مدار و اثر تعاملی سبک مقابله ای مسأله مدار در مرحله پس از آزمون تفاوت معنی دار نشان داد (001/0 P<).

بحث :درمان مددکاری  گروهی  به شیوه شناختی ـ رفتاری در توسعه سبک های مقابله ای و پیش گیری از عود افراد معتاد مؤثر است.

کلید واژه: درمان شناختی ـ رفتاری، مهارت های مقابله ای؛ پیش گیری از عود؛ اعتیاد ، مددکاری گروهی

Abstract:

Objectives: The purpose of this study was to investigate the effectiveness of  cognitive-behavioral social group work therapy on improving coping skills and relapse prevention in addicts.

Method: In a semi-experimental study, 30 individuals who had been successfully detoxified at the Self Introducing Health Center in the city of Shiraz, Iran, were divided into an experimental (15 subjects) and a control (15 subjects) group. The experimental group underwent twelve 90 minutes sessions of cognitive-behavioral group therapy and the control group did not receive any particular treatment. All participants completed the Carver Coping Inventory at the beginning of the study and two months following the completion of treatment and underwent urine tests for morphine. Data were analyzed using descriptive statistics, and multiple analyses of variance.

Results:  test results showed significant difference in relapse rates of two groups (P<0.01). MANOVA showed a significant difference between the two groups regarding benefiting from problem oriented coping strategies and the interactive effect of problem oriented coping strategy in the post test stage (p<0.001).

Conclusion: Cognitive behavioral social work  group therapy is effective in the improvement of coping skills and relapse prevention in addicts.

Keyword: cognitive behavioral group therapy; coping skills; relapse prevention; addiction, social group work

مقدمه:

اعتیاد  از جمله مشکلات و چالشهای اصلی کشور ما و بسیاری از جوامع در دهه ها ی اخیر به شمار می رود. مصرف بی رویه مواد مخدر به ویزه در میان جوانان و نیز تغییر الگوها و شیوه مصرف مواد مخدر در کشورمان به عنوان یکی از نگرانیهای اصلی در میان برنامه ریزان و خانواده ها تبدیل گشته است.

در زمینه علل اعتیاد و عود پس از درمان از دیدگاه روانشناختی بررسی های گوناگونی انجام شده است. یکی از عواملی که در بررسی های زیادی به آن اشاره شده، تنیدگی است (روزز و جسون، 1990؛ ویندل و ویندل، 1996، به نقل از کیل و کاواناگ، 2000). امروزه تنیدگی بخشی از زندگی آدمی شمرده شده و اجتناب ناپذیر است. بررسی های یاد شده درباره تنیدگی بر این نکته تأکید دارند که آن چه سلامت رفتار را با خطر روبه رو می کند، خودتنیدگی نیست، بلکه شیوه ارزیابی فرد از تنیدگی و روش های مقابله با آن است (توئیتس، 1986). به بیان دیگر مقابله یک متغیر تعدیل گر مهم در رابطه میان تنیدگی و پیامدهایی هم چون اضطراب و افسردگی به شمار می رود (ترمبلی و کینگ، 1994 به نقل از عاشوری  و همکاران (1387). از این رو اگر تلاش های مقابله‌ای فرد از نوع مؤثر، با کفایت و سازگارانه باشد، تنیدگی کمتر فشارزا به شمار می رود و واکنش نسبت به آن نیز در راستای کاهش پیامدهای منفی آن است. هم چنین اگر سبک یا الگوی مقابله، ناسازگارانه و ناکافی باشد، نه تنها تنیدگی را مهار نمی کند بلکه خود این واکنش منبع فشار به شمار آمده و شرایط را بدتر می‌کند. از آن جا که توانایی مقابله کارآمد می تواند تنیدگی های کنونی، آینده و نشانه های آسیب شناسی روانی را کاهش دهد (فرانکن ـ اینگمار، هندریکز، جودیت هافمنز و واندرمیر، 2003)، می توان با اصلاح الگوی مقابله با تنیدگی در معتادان، روش سالمی را برای کنار آمدن با شرایط فشارزا به آنها آموخت. یکی از الگوهای مداخله ای روانشناختی برجسته در درمان اعتیاد و پیش گیری از عود، الگوی درمان شناختی ـ رفتاری است که کارآمدی آن در پژوهش‌های چندی ارزیابی شده است.  اساس درمان مددکاری گروهی به شیوه شناختی ـ رفتاری از پدیده اعتیاد و عود آن تأکید روی نارسایی‌ها و  انحرافات  شناختی فرد از یک سو و کمبود مهارت های رفتاری مناسب برای رویارویی با فشارهای درونی و بیرونی و دستیابی به احساس شادکامی (یا فرار از احساسات عاطفی منفی) می‌باشد ( کالشد،2010).