پایان نامه موانع استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دستگاههای اجرایی

چکیده

نظام بودجه ریزی به عنوان یکی از خرده نظامهای مدیریتی و اقتصادی همواره مورد توجه دولتها و سازمانها بوده است. امروزه دولتها به دلایل زیادی، نیاز به جامع نگری و تفکر سیستمی و در نتیجه یکپارچه سازی نظامهای مدیریتی و اقتصادی و ایجاد تحول در بخش دولتی داشته و به منظور افزایش بهره وری و برقراری ارتباط میان اهداف استراتژیک و کلان یا برنامه های عملیاتی، نظامهای بودجه ریزی خود را در یک فرایند بهبود یا تغییر به یک نظام عملکرد محور فراهم آورند. اجرای بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه های اجرایی باعث بهبود عملکرد و افزایش اثربخشی و کارایی سازمان می گردد و در نهایت دسترسی آسان به اهداف سازمان را فراهم می آورد. موسسات و دستگاه های اجرایی نیازمند اصلاحات ساختاری از بعد بودجه ریزی عملیاتی است. فقر اطلاعاتی مدیران، کارشناسان و ذی حسابان دستگاه های اجرایی و عدم آگاهی از روند بودجه ریزی عملیاتی و یا تکیه بر اجرای شیوه های سنتی می تواند مشکلاتی را برای سازمان به ارمغان آورده است. عوامل متعددی مانع اجرای بودجه ریزی عملیاتی در ادارات و دستگاه های اجرایی می باشد که در این پایان نامه با استفاده از روش تحقیق توصیفی- پیمایشی به بررسی موانع تاثیرگذار بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی پرداخته و نقش عوامل محیطی، اجرایی و کنترلی به عنوان موانع اصلی استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه های اجرایی استان سمنان مورد بررسی قرار گرفت. جامعه پژوهش شامل 190 از کارشناسان، مدیران و ذی حسابان دستگاه های اجرایی استان سمنان است که با استفاده از جدول نمونه گیری مورگان تعداد 127 نفر با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و تصادفی ساده انتخاب گردید. پرسشنامه 18 سوالی در اختیار افراد قرار گرفت. با استفاده از نظرات اساتید روایی محتوایی تایید شد و پایایی آن در حد بالا به دست آمد. نتایج تحقیق با استفاده از آزمون t نشان داد که هر یک از عوامل محیطی، اجرایی و کنترلی به عنوان موانع اصلی استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه های اجرایی استان سمنان محسوب می شود. همچنین با استفاده از آزمون فریدمن مشخص گردید از میان عوامل فوق عوامل کنترلی و اجرایی به ترتیب اولویت اول و دوم و عوامل محیطی به عنوان اولویت سوم به عنوان عوامل تاثیرگذار در عدم استقرار بودجه ریزی عملیاتی موثر بوده است.

کلید واژه : عوامل محیطی، عوامل اجرایی، عوامل کنترلی، بودجه ریزی عملیاتی، سازمان های دولتی

مقدمه

بودجه ریزی عملیاتی از سال 1970 در دولت های ایالتی ایالات متحد به عنوان نوآوری و ابداع به منظور تحول در نظام بودجه بندی آغاز شد و پیرو آن کشورهای دیگر نیز به تدریج این نظام بودجه بندی را برگزیدند. در تعریف این نظام، بیشتر پژوهشگران و کارشناسان بودجه بندی دولتی بر این نظر توافق دارند که بودجه ریزی عملیاتی، نوعی سیستم برنامه ریزی و بودجه ریزی است که بر رابطه بین بودجه هزینه شده و نتایج مورد انتظار تاکید دارد. این نظام حول دو محور ارتباط بین شاخص عملکرد و ارزیابی و ارتباط بین بودجه و نتایج می چرخد که در چارچوب آن، بخش های مختلف اداری بر اساس استانداردهای مشخص با عنوان شاخص های عملکرد پاسخگو هستند و مدیران در تعیین بهترین شیوه نیل به نتایج، از اختیار عمل بیشتری برخوردارند.

تعاریف و دیدگاه های بودجه

دیدگاه ها و تعاریف در مورد بودجه متاثر از نظریه های اقتصادی در مورد دولت است و دیدگاه های موجود در این زمینه نیز تحت تاثیر شرایط متفاوت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع است و در یک جمله دیدگاه های نظریه ها و تعاریف بودجه به زمان و مکان مربوط می شوند. به طور کلی می توان این تعاریف را به چهار دسته تقسیم کرد.

تعاریف از جنبه سیاسی

در این دسته تعاریف، ریشه اصلی تنظیم بودجه را باید عامل سیاسی جستجو کرد. بودجه بعد از تشکیل حکومت های پارلمانی شکل گرفت؛ یعنی از زمانی که حق نظارت مردم به صورت کنترل درآمدها و هزینه های دولت از طریق ساز و کارهای نمایندگی تحقق یافت. در انگلستان نمایندگان پارلمان می خواستند درآمدها و هزینه های دولت را کنترل کنند و مایل نبودند بدون رضایت آنها مالیات وضع شده، یا بدون کنترل آنها از اموال عمومی خرج شود. بدین سبب بود که به تدریج درآمدها و هزینه های دولت در سندی تنظیم شد و تصویب پارلمان ضرورت پیدا کرد؛ تا آنجا که در قرن نوزدهم اراده قانونگذار در تنظیم و اجرای بودجه از ضروریات دموکراسی شناخته شد.

اهمیت نهاندن و تاکید بر نقش سیاسی بودجه باعث گنجاندن آن در اغلب قوانین اساسی حکومت های پارلمانی و تصویب قوانین و مقررات مربوط به نحوه عملکرد بودجه تحت عنوان قانون محاسبات عمومی در اولین دوره های قانونگذاری شده است.

تعاریف از جنبه های اقتصادی و مالی

در اینکه نظریه های نظام مالی به طور اعم از نظریه های نظام بودجه به طور اخص از بطن نظریه های اقتصادی زاده شده اند، تردیدی وجود ندارد. در واقع بودجه شاهرگ حیات اقتصادی دولت است که در شریان های آن منابع مالی و اقتصادی جاری است. تاکید بر جنبه های مالی و اقتصادی در تعاریف بودجه بیشتر بعد از گذار از اقتصاد کلاسیک به اقتصاد نئوکلاسیک صورت پذیرفت. در این دوران با گسترش دامنه فعالیت ها و عملیات دولت، حجم بودجه، نیز به سرعت افزایش یافت و در نتیجه، تغییر و تحولات بودجه ای نیز در دو زمینه نظری و عملی به شدت به تحولات اقتصادی و مالی پیوند خورد. مقارن این تحولات دگرگونی های تاریخی و اقتصادی عظیمی به وقوع پیوست، به ویژه انقلاب اکتبر سال 1917 در روسیه و رکود و بحران بزرگ سال 1929 در امریکا و نشر عقاید جان مینارد کینز بنیان گذار مکتب اقتصادی نئوکلاسیک و دعوت از دولت برای مداخله بیشتر در امور اقتصادی و تولیدی، بودجه را به صورت اساسی ترین و اصلی ترین اهرم کنترل و ارشاد اقتصادی و مالی درآورد. در این دوران تعریف بودجه نیز از تحولات و تغییرات تاثیر پذیرفت و کانون تاکید از جنبه های سیاسی-اجتماعی به جنبه های اقتصادی و مالی تغییر یافت.

تعاریف از جنبه های برنامه ای و مدیریتی

اصولا شرایط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر جوامع ادامه و بقای حیات دولت ما را بدون برنامه و برنامه ریزی غیرممکن می سازد. به همین علت امروزه واژه های بودجه و برنامه در هم ادغام یا مترادف هم گشته اند (مثلا بودجه برنامه ای) و یا همواره با هم مورد استفاده قرار می گیرند و مفهوم هیچ یک از آن دو بدون دیگری قابل درک نیست.

فهرست عناوین اصلی پایان نامه

چکیده

فصل اول: کلیات پژوهش

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

مقدمه

مفاهیم بودجه

تعاریف بودجه

تعاریف از جنبه سیاسی

تعاریف از جنبه های اقتصادی و مالی

تعاریف از جنبه های برنامه ای و مدیریتی

تعاریف از جنبه توسعه اقتصادی و اجتماعی

تعاریف علمی و تجربی بودجه

تعاریف حقوقی و قانونی بودجه

عوامل مشترک در تعاریف بودجه

مقاصد و اهداف بودجه ریزی

وظایف بودجه ریزی

روش های پیش بینی درآمد

روشهای برآورد هزینه

بودجه سنتی

بودجه ریزی افزایشی(تفاضلی)

بودجه ریزی برنامه ای

نظام طرح ریزی، برنامه ریزی، بودجه ریزی

بودجه بندی بر مبنای صفر

بودجه ریزی انعطاف پذیر یا سایه ای

روش بودجه ریزی مدیریت بر مبنای هدف

روش بودجه ریزی عملیاتی

بودجه ریزی عملیاتی

ماهیت بودجه ریزی عملیاتی

ویژگی های بودجه ریزی عملیاتی

وظایف بودجه عملیاتی

مزایای بودجه ریزی عملیاتی

الزامات بودجه ریزی عملیاتی

مراحل انجام بودجه ریزی عملیاتی

فواید بودجه ریزی عملیاتی

تحولات نظام بودجه ریزی

مسیر بودجه ریزی عملیاتی نوین

تجربه برخی از کشورها در اجرای بودجه عملیاتی

نظام بودجه ریزی عملیاتی در ایران

سیر تحولات نظام بودجه ریزی در ایران

الزامات قانونی بودجه ریزی عملیاتی در ایران

مشکلات عمده بودجه بندی دولتی در ایران:

روند حال و آینده بودجه ریزی عملیاتی در ایران

موانع استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دستگاههای اجرائی استان سمنان

عوامل محیطی

عوامل اجرائی

عوامل کنترلی

مدل مفهومی

تحقیقات گذشته

فصل سوم: مواد و روش ها

فصل چهارم: نتایج

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

پیوست ها

فهرست منابع

چکیده انگلیسی