پایان نامه نظام حقوقی بین المللی حمایت از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و تعهدات

پایان نامه نظام حقوقی بین المللی حمایت از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و تعهدات

چکیده:

بهره برداری انسان از منابع طبیعی جهان همیشه به­صورتی یک جانبه و بی رویه بوده و هرگونه بهره برداری از این منابع بدون رعایت جنبه­های حفاظتی آن وتنها براساس تأمین منافع کوتاه مدت او انجام می­شده است. گرچه انسان در آغاز بصورتی هماهنگ با طبیعت عمل می کرده است. و در حقیقت خود جزیی از سیستم­های طبیعی بوده است. ولی رشد فزاینده جمعیت جهان و در نتیجه بهره برداری بیش از اندازه کشورها از منابع طبیعی باعث عدم هماهنگی بیشتر با طبیعت شده است.

فرایند این اندیشه، دولت­ها و سازمان­های بین المللی را درجهت حفاظت و بهره برداری اصولی از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که درسی ویکمین کنفرانس سازمان کشاورزی و خوار و بار ملل متحد(FAO)[1] در سال 2001 میلادی، معاهده بین المللی ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مورد تصمیم کشورها شرکت کننده در این کنفرانس بین المللی بوده است.

1-Food and Agriculture Organization of the United Ntions

مقدمه

منابع ژنتیکی  گیاهی (GR)برای غذاوکشاورزی محدود و فناپذیرند. فرسایش منابع مذکور امنیت غذایی در جهان را با تهدید مواجه می کند.[1]این ذخایر به عنوان منبعی از سازگاری ژنتیکی، همچون سپری در برابر تغییرات محیطی عمل می کند. این منابع تامین کننده مواد خام ژنتیکی در دنیا هستند. لذا حفظ و بکارگیری منابع ژنتیکی گیاهی به عنوان محافظی در برابر مشکلات غیرقابل پیش بینی در آینده جهان بر همگان آشکار است. و چشم انداز تضیف منابع ژنتیکی گیاهی برای غذاوکشاورزی به همراه تقاضای روز افزون به این منابع آنها را در مرکز توجه جهانی و
سازمان­های بین المللی جای داده است. [2]

در سال­های اخیر ظهور تکنولوژی­ها، ضرورت حفاظت، ارزیابی، ثبت و تبادل منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی از جهت مدیریت براین منابع که نقطه تلاقی «کشاورزی، محیط زیستوتجارت» است.مورد توجه قرار گرفته است.

1. 1.Susette  ,B.K.2002, Righs  to  plant  Genetic  Resources  and  Traditional  knowledge  basic  lssues  and  perspectives.

1. طلایی، فرهاد، تعهدات دولت ها در قبال حق بر غذا با توجه به ماده یازدهم میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، 1392، ش 2،134-119.

سوالات اصلی و فرعی

سوال اصلی که این پژوهش به دنبال پاسخ به آن است.این است که چارچوب های حقوقی
بین المللی حاکم برحمایت ازمنابع ژنتیکی گیاهی برای غذا وکشاورزی چیست و دولت جمهوری اسلامی ایران با الحاق به کنوانسیون رم در این زمینه دارای چه تعهداتی است؟

این راستا چند سوال اساسی خرددیگری مطرح است که تولید و بهبود کشاورزی و تولید غذا بستگی به حفاظت و بکارگیری موثر منابع ژنتیکی گیاهی دارد و نیل به این هدف مستلزم حفاظت، ارزیابی، ثبت و تبادل کشورها به این منابع است. لذا شناسائی، ارزیابیوواکاویمعاهدات بین المللی و منطقه ای و قوانین داخلی مرتبط به ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که مورد اتفاق نظر کلی است و ماهیئت حقوقی دارنددرحمایت از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی چه می باشند ؟

ودرادامه چه نظام حقوقی بین المللی حاکم بر حمایت از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی وجود دارد ؟

وقلمرو و ماهیت تعهدات کشورها در این زمینه چگونه است ؟

فرضیه

فرضیه بنیادین این پژوهش که در پاسخ به سوال اصلی این است که درسالیان  اخیردولت ها تعهدات متعددی برای حفظ، توسعه وحمایت ازمنابع ژنتیکی گیاهی برای غذا وکشاورزی درنظام حقوق بین الملل  از جمله تعهد به همکاری، تعهد به رعایت حقوق مالکیت فکری و تعهد به حفاظت دارند. این امر در مورد دولت ایران نیز صادق است. 

قسمتهای از متن

شاید در بعضی از متون معاهدات و موافقت نامه های بین المللی مطالبی در قالب با حفاظت و بهره برداری از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مورد توجه قرار گرفته باشد. اما جامعترین توجه در خصوص ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، مصوب سوم نوامبر 2001، در سی یکمین کنفرانس سازمان کشاورزی و خوار و بار ملل متحد در شهر رم بوده است.

معاهده بین المللی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی (PGRFA) ، پس از لازم الاجراء شدن در 29 ژوئن 2004 در تاریخ 5/4/1384 توسط مجلس شورای اسلامی با اصلاحاتی تصویب وبه تایید شورای نگهبان رسید.

در خصوص ضرورت حفاظت از منابع ژنتیکی گیاهی و تنوع بیولوژیکی جهان در سطح
بین المللی اتفاق نظر کلی وجود دارد. و این اجماع که حاصل فعالیتها و نفوذ جامعه علمی و بعضی سازمان­های جهانی می باشد. و در ادامه با تصویب برخی اصول کلی و انعقاد چندین کنوانسیون بین المللی تا حدودی جنبه حقوقی نیز یافته است.

ابتدا بایدازاصول مندرج درکنفرانس 1972 استکهلم نام برد. این اصول در ((منشورجهانی طبیعت))[1]  (WCN) [2] مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد تکرار و توسعه یافته اند.

[1]-Charter  for Nature

World charter for Nature 2-

تعهدات مورد اشاره در کنوانسیون منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را می توان به چهار دسته تقسیم نمود.

الف - تعهدات مربوط به استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی.

ب –تعهدات مربوط به حفاظت، اکتشاف، جمع آوری، شناسایی، ارزیابی و مستند سازی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی،

ج-تعهدات مربوط به کمک های فنی،

د-و در نهایت تعهداتی که برآمده از روح همکاری بین المللی و کمک به کشورهای در حال توسعه می باشند. 

حفاظت، اکتشاف، جمع آوری، شناسایی، ارزیابی و مستند سازی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی

همانگونه در ماده پنجمعاهده مورد تأکید قرار گرفته است. هر یک از طرفین متعاهد با رعایت چارچوب ملی و با همکاری طرفهای متعاهد دیگر، در صورت اقتضاء اتخاذ روش یکپارچه ای را برای اکتشاف ، حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی بای غذا و کشاورزی ترغیب خواهند کرد.

بهره گیری از ظرفیت های حقوقی به منظور حفاظت از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، در معاهده ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذاوکشاورزی و دیگر معاهدات بین المللی و منطقه ای مرتبط مورد تاکید قرار گرفته است. 

فهرست مطالب

عنوان .......................................................................................................صفحه

مقدمه. 1

1-بیان موضوع.. 4

2- سوالات اصلی و فرعی.. 6

3- فرضیه. 7

4- سابقه و پیشینه. 7

5- ضرورت پژوهش.... 8

6- روش تحقیق.. 9

7- اهداف... 10

8- نوآوری پژوهش.... 12

9- سازماندهی پژوهش.... 12

فصل اول: مفاهیم، مبانی، پیشینه. 14

گفتار اول- مفاهیم.. 16

مبحث اول - منابع ژنتیکی گیاهی.. 16

بند اول - معنای لغوی.. 17

بند دوم - معنای اصطلاحی.. 17

گفتار دوم - مبانی.. 19

گفتار سوم - پیشینه. 20

فصل دوم: تعهدات کنوانسیون منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی.. 23

گفتار اول : حفاظت، اکتشاف، جمع آوری، شناسایی، ارزیابی و مستند سازی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی   26

مبحث اول: تهیه فهرست و ترغیب جمع آوری منابع ژنتیکی.. 27

مبحث دوم: حمایت از تلاش زارعین.. 29

مبحث سوم: حفاظت در رویشگاه  طبیعی 30

مبحث چهارم: حفاظت در خارج از رویشگاه طبیعی و توسعه آن.. 30

مبحث پنجم : پایش قوه نامیه-. 31

مبحث ششم : حداقل رساندن تهدیدها 32

گفتار دوم : استفاده پایدار از منابع ژنتیکی.. 34

مبحث اول - سیاست عادلانه کشاورزی.. 36

مبحث دوم :  تقویت تحقیقات... 37

مبحث سوم : تلاش برای اصلاح نباتات با مشارکت کشاورزان.. 39

مبحث چهارم : توسعه بنیان ژنتیکی گیاهان.. 40

مبحث پنجم : استفاده گسترده از گیاهان زراعی بومی و شیوه های به نژادی.. 41

گفتار سوم : همکاری بین المللی و کمک به کشورهای در حال توسعه. 43

مبحث اول : نظام مندی همکاریهای بین المللی.. 45

مبحث دوم : کمک های تکنیکی.. 46

فصل سوم: شناسایی حقوق کشاورزان و نظام چند جانبه دسترسی و تسهیم منافع.. 48

گفتار اول - شناسایی حقوق کشاورزان.. 49

مبحث اول - الزامات و بایسته های حقوق کشاورزان.. 49

مبحث دوم : اقدامات اساسی و مولفه های این حقوق.. 51

گفتار دوم : نظام چند جانبی دسترسی و تسهیم منافع. 53

مبحث اول : حیطه شمول نظام چند جانبه. 54

مبحث دوم : شرایط دسترسی آسان به منابع ژنتیکی گیاهی.. 55

مبحث سوم :  تسهیم منافع در نظام چندجانبه. 59

مبحث چهارم : تبادل اطلاعات و تعبیه در نظام جهانی اطلاعات مربوط به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و
 کشاورزی.. 60

مبحث پنجم : دسترسی به فناوری و شرایط انتقال آن.. 61

مبحث ششم: مشارکت همه جانبه با رعایت وضعیت خاص کشورهای در حال توسعه. 62

مبحث هفتم : تسهیم منافع مالی و دیگر منافع تجاری سازی.. 63

گفتارسوم :  ایران و اهمیت حمایت از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی.. 65

مبحث اول : ایران قبل از الحاق به معاهده بین المللی ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی.. 66

مبحث دوم : ایران بعد از الحاق به معاهده بین المللی ذخایر منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی.. 71

بند اول :  سازوکارهای حقوقی حمایت از منابع ژنتیک گیاهی.. 73

بند دوم : قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل گواهی بذر و نهال.. 74

بند سوم :  ساز و کارهای حمایت از منابع ژنتیک گیاهی و حقوق مالکیت فکری.. 77

نتیجه گیری.. 81

منابع و ماخذ.. 83

الف- فارسی.. 84

ب :انگلیسی.. 88

پیوست... 89

قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده بین المللی ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی.. 90

پیوست (2). 116

فهرست گیاهان زراعی تحت پوشش نظام چند جانبه. 116

پیوست (3). 119

بخش 1 – داوری.. 119